Środowisko przyrodnicze i gospodarka Ukrainy

Polska i Ukraina to kraje, których burzliwa historia jest ze sobą silnie powiązana. Ziemie dzisiejszej Ukrainy przez wieki były pod panowaniem Polski, ale także Rosji Carskiej oraz Związku Radzieckiego. Obecnie kraj ten jest targany konfliktem zbrojnym z Rosją, a sytuacja na wschodzie kraju i na Krymie zmienia się dynamicznie. Jednak Unia Europejska, w tym Polska, traktują Ukrainę jako niepodległe państwo funkcjonujące w granicach z 1991 roku i nie uznają aktów zaborczych ze strony Rosji.

Ukraina to drugie co do wielkości państwo w Europie, po Federacji Rosyjskiej, z powierzchnią wynoszącą ponad 603 tys. km², czyli prawie dwukrotnie większe niż obszar Polski. Stolicą kraju jest Kijów. Ukraina leży w południowej części Niziny Wschodnioeuropejskiej nad Morzem Czarnym. Na wschodzie i północy graniczy z Federacją Rosyjską, a na pozostałych kierunkach granice są krótsze z Białorusią, Polską, Słowacją, Węgrami, Rumunią i Mołdawią. Linia brzegowa nad Morzem Czarnym i Morzem Azowskim jest silnie urozmaicona.

Ukraina cechuje się klimatem umiarkowanym ciepłym kontynentalnym. W kraju znajdują się liczne obszary chronione, takie jak parki narodowe, rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i obszary Natura 2000. Ludność Ukrainy to mieszanka różnych grup etnicznych, w tym Ukraińców, Rosjan, Białorusinów, Mołdawian i Tatarów krymskich.

Ważne sektory gospodarki Ukrainy to przemysł chemiczny, hutniczy, maszynowy, energetyczny, wydobywczy, rolniczy i turystyka.

Znając aktualny podział terytorialny Europy, można określić położenie Ukrainy na mapie. Ponadto, można omówić aktualną sytuację polityczną na Ukrainie, podział administracyjny kraju, charakterystykę środowiska przyrodniczego, rozmieszczenie i cechy ludności oraz wymienić główne gałęzie gospodarki ukraińskiej.

Największy element Ukrainy – Półwysep Krymski

Ukraina to kraj o bogatej historii i kulturze, położony w Europie Wschodniej. Największym jej elementem jest Półwysep Krymski, który oddziela Morze Azowskie od Morza Czarnego, a oba te morza łączy Cieśnina Kerczeńska. Półwysep ten ma powierzchnię około 27 tysięcy kilometrów kwadratowych, co stanowi około 10% terytorium Ukrainy.

Spór między Ukrainą a Rosją o Krym

Półwysep Krymski jest jednym z ważniejszych obiektów sporu między Ukrainą a Rosją. Po uzyskaniu niepodległości przez Ukrainę w 1991 roku, wojska rosyjskie stacjonowały na Krymie, gdzie miała swoją bazę rosyjska flota czarnomorska. Kwestia ta została uregulowana specjalnym porozumieniem między Kijowem a Moskwą, jednak wiosną 2014 roku Rosjanie całkowicie zajęli Krym i ogłosili przyłączenie go do swojego państwa.

Konflikt zbrojny na wschodzie Ukrainy

Po aneksji Krymu na wschodzie Ukrainy wybuchł konflikt zbrojny, którego podłożem były rzekome dążenia tamtejszych mieszkańców do przyłączenia się do Rosji. W rzeczywistości był to głównie wynik tajnych działań rosyjskiej propagandy. We wrześniu 2014 roku uzyskano kompromis, na mocy którego obwody doniecki i ługański uzyskały pewien status specjalny oznaczający w praktyce odłączenie ich od Ukrainy.

Mapa Ukrainy w kontekście Europy

Wyróżnione obwody i główne miasta

środowisko przyrodnicze i gospodarka ukrainy

Na mapie Ukrainy wyróżnione są różnymi kolorami obwody, takie jak obwód wołyński, obwód lwowski, obwód zakarpacki, obwód iwano-frankowski, obwód tarnopolski, obwód czerniowiecki, obwód rówieński, obwód żytomierski, obwód chmielnicki, obwód winnicki, obwód czernichowski, obwód kijowski, obwód sumski, obwód czerkaski, obwód kirowohradzki, obwód mikołajowski, obwód odeski, obwód połtawski, obwód chersoński, obwód dniepropetrowski, obwód charkowski, obwód zaporoski, obwód doniecki oraz obwód Ługański. Główne miasta Ukrainy oznaczone są białymi kropkami i opisane, co pozwala na łatwe zlokalizowanie ich na mapie.

Położenie Ukrainy w Europie

Ukraina znajduje się w południowo-wschodniej części Europy. Na mapie Europy, która została podzielona na regiony, Ukraina znajduje się w Europie Wschodniej. Sąsiaduje ona z takimi państwami jak Rosja, Białoruś, Polska, Słowacja, Węgry, Rumunia i Mołdawia.

Opis mapy

Mapa Ukrainy została pokazana na tle Europy i zawiera wiele szczegółów geograficznych. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami, co umożliwia łatwe odczytywanie współrzędnych geograficznych. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie.

Legend

Na mapie znajduje się legend zawierająca prostokątny pionowy pasek, podzielony na siedem części. U góry paska kolor czerwony i ciemnopomarańczowy, a dalej, pomarańczowy, jasnopomarańczowy i żółty, jasnozielony i ciemnozielony, co pozwala na identyfikację regionów o różnym nachyleniu terenu.

Mapa hipsometryczna

Ilustracja przedstawiająca mapę hipsometryczną Europy pozwala na zobaczenie ukształtowania terenu i reliefu. W obrębie lądów występują obszary w kolorze zielonym, żółtym, pomarańczowym i czerwonym, co oznacza różne wysokości nad poziomem morza. Morza zaznaczone są

Podział administracyjny Ukrainy

Mapa podziału administracyjnego Ukrainy zawiera wiele informacji, w tym granice poszczególnych regionów. Wskażemy tu obwody Ukrainy, które graniczą z Polską i Rosją.

Obwody graniczące z Polską:

Wołyński
Lwowski
Podkarpacki

Obwody graniczące z Rosją:

Briański
Charkowski
Kijowski
Sumski
Woroneski

Warunki naturalne na Ukrainie

Ukraina to kraj nizinno-wyżynny, z niewielkim udziałem gór. Najwyższe pasmo górskie to Karpaty Wschodnie, które przecinają południowo-zachodnią część kraju na długości około 200 km. Najwyższy szczyt Ukrainy, Howerla, znajduje się tam i ma wysokość 2061 m n.p.m.

Inne obszary górskie na Ukrainie to nadbrzeżne Góry Krymskie, które są podobne do Karpat, również powstały w orogenezie alpejskiej i budują je głównie piaskowce, łupki oraz wapienie. Najwyższy szczyt w Górach Krymskich to Romankosz (1545 m n.p.m.).

Na wschodniej stronie Karpat rozciągają się rozległe, pofałdowane obszary wyżynne – Podole i Wołyń oraz Wyżyna Naddnieprzańska. Środkową część Ukrainy zajmują wielkie Niziny – Naddnieprzańska

Rzeki w Ukrainie

Największą rzeką Ukrainy jest Dniepr, czwarta najdłuższa rzeka w Europie. Przepływa ona przez środek kraju z północy na południe, uchodząc do Morza Czarnego. W granicach Ukrainy ma długość 981 km, jednak przedtem płynie przez Białoruś oraz Rosję (gdzie są jej źródła) i całkowita długość Dniepru wynosi 2200 km.

Niemal cały obszar Ukrainy należy do zlewiska Morza Czarnego i Azowskiego. W jego skład, oprócz dorzecza Dniepru, wchodzą też dorzecza Dniestru, Bohu, Donu oraz Cisy na Zakarpaciu, a także mniejszych rzek przymorskich. Do zlewiska Morza Bałtyckiego zalicza się jedynie źródłowa część dorzecza Bugu oraz fragment prawego dorzecza Sanu.

Dlaczego na Ukrainie jest mało lasów?

1. Dane geograficzne dotyczące Polski i jej sąsiadów

Ukraina to kraj o powierzchni ponad 600 000 km², który graniczy z Polską, Białorusią, Rosją, Mołdawią, Słowacją, Węgrami i Rumunią. Polska, natomiast, zajmuje obszar ponad 300 000 km² i graniczy z Niemcami, Czechami, Słowacją, Ukrainą, Białorusią, Litwą i Rosją.

2. Ludność Ukrainy

Obecnie na Ukrainie mieszka około 45 milionów ludzi, co stanowi nieco więcej niż w Polsce. Jednak od uzyskania niepodległości w 1991 roku liczba ludności systematycznie się zmniejsza. Głównym powodem jest niestabilna sytuacja ekonomiczna i słaby rozwój gospodarczy państwa. To z kolei zniechęca młodych ludzi do zakładania rodzin i decydowania się na potomstwo, a często też zmusza ich do emigracji. Ponadto, Ukraińcy przeciętnie żyją znacznie krócej (68 lat) niż inni Europejczycy, co skutkuje większą liczbą zgonów. Wszystko to składa się na duży ujemny przyrost naturalny i tym samym ujemny przyrost rzeczywisty, a saldo migracji zewnętrznych waha się w okolicach 0.

3. Rozmieszczenie ludności i miasta na Ukrainie

Ok. 2/3 ludności Ukrainy mieszka w miastach, a są to przeważnie duże miasta. W kraju znajduje się pięć aglomeracji liczących ponad 1 mln mieszkańców – Kijów (2,4 mln), Charków (1,4 mln) oraz Dniepropietrowsk, Odessa i Donieck (po około 1 mln). W Zagłębiu Donieckim, zwanym też Donbasem, znajduje się kilkadziesiąt miast o różnej wielkości, które tworzą gęsto zaludniony obszar liczący około 5 mln mieszkańców.

4. Brak lasów na Ukrainie

Na Ukrainie jest mało lasów, co wynika z kilku czynników. Po pierwsze, kluczowym problemem jest rolnictwo – ponad połowa obszaru kraju to użytki rolne. Po drugie, prowadzenie wycinki drzew dla celów przemysłowych i opałowych przyczynia się do zmniejszenia powierzchni leśnej. Po trzecie, zanieczyszczenie powietrza jest również poważnym problemem, ponieważ szkodzi zdrowiu drzew i wpływa na spadek ich wzrostu.

Mapa

Mapa Ukrainy

Na mapie Ukrainy przedstawiono różnej wielkości sygnatury (koła), obrazujące aglomeracje miejskie wg liczby mieszkańców:

Kijów, Odessa, Donieck, Charków, Dniepropetrowsk – od jednego miliona do pięciu milionów mieszkańców.
Krzywy Róg, Zaporoże, Mariupol, Lwów – od pięciuset tysięcy mieszkańców do jednego miliona.
Kilkanaście mniejszych sygnatur poniżej dwustu pięćdziesięciu tysięcy mieszkańców.

Przewaga dużych miast występuje we wschodniej części kraju. Mapa zawiera południki i równoleżniki, dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwa stopnie.

Liczba ludności i gęstość zaludnienia

Średnia gęstość zaludnienia na Ukrainie wynosi tylko 75 osób na 1 km², a indeks górny 22. To tyle, ile w najbardziej zalesionym województwie lubuskim w Polsce. Jednakże na Ukrainie, poza Polesiem, to nie lasy wpływają na słabe zaludnienie. Wielkie obszary kraju zajęte są przez pola uprawne powstałe na żyznych czarnoziemach. Pomiędzy tymi polami najczęściej znajdują się wsie, a miasta występują sporadycznie.

Skład etniczny

Ponad 80% mieszkańców kraju deklaruje narodowość ukraińską. Około 17% uważa się za Rosjan – mieszkają oni głównie na Krymie oraz na wschodzie w obwodach donieckim i ługańskim. Każda z pozostałych mniejszości narodowych – Polacy, Białorusini, Mołdawianie i inni – stanowi mniej niż 1% ogólnej liczby ludności Ukrainy. Jednakże w liczbach bezwzględnych są to niemałe wartości, np. Polaków jest około 150 tysięcy. Mieszkają oni głównie w trzech obwodach – lwowskim, tarnopolskim i iwano-frankowskim (stanisławowskim).

Porównanie z danymi dla Polski

Podobnie jak na Ukrainie, w Polsce przeważają duże miasta, ale w Polsce znacznie więcej jest miast średnich i małych. Polska ma wyższą gęstość zaludnienia niż Ukraina (124 osoby na 1 km²). W Polsce dominującą narodowością są Polacy (ok. 97%), a liczba mnie

Ważniejsze dane demograficzne dotyczące Polski i jej sąsiadów

Polska to kraj leżący w Europie Środkowej, graniczący na zachodzie z Niemcami, na południu z Czechami i Słowacją, na wschodzie z Ukrainą i Białorusią, oraz na północy z Rosją, Litwą i Morzem Bałtyckim. Według danych z 2021 roku, Polska liczyła około 38 milionów ludzi.

Ukraina, natomiast, to kraj leżący w Europie Wschodniej, graniczący na zachodzie z Polską, na północy z Białorusią, na wschodzie z Rosją i Morzem Azowskim, a na południu z Morzem Czarnym i Rumunią. Według danych z 2021 roku, populacja Ukrainy wynosiła około 44 milionów ludzi.

Gospodarka Ukrainy

Ukraina to kraj rolniczo-przemysłowy, który posiada urodzajne czarnoziemy na wielkich obszarach. To z kolei wymusiło ich zagospodarowanie pod uprawy. Otrzymuje się duże zbiory, które są sprzedawane za granicę. Ukraina jest dziś znaczącym eksporterem pszenicy, kukurydzy i słonecznika. Ponadto, uprawia się tam buraki cukrowe, jęczmień, inne zboża, a także warzywa i owoce. Na południu kraju występuje najcieplejszy klimat, który pozwala rosnąć winorośli, a nawet owocom cytrusowym. Hodowla zwierząt na Ukrainie również jest silnie rozwinięta, a dominującymi gatunkami są trzoda chlewna, bydło i drób, wśród którego kaczki mają duże znaczenie eksportowe.

Mapy gospodarcze Ukrainy

Ilustracja przedstawia dwie mapy gospodarcze Ukrainy. Pierwsza mapa dotyczy rolnictwa, a druga przemysłu. Na mapie rolnictwa tło ma kolor żółty (grunty orne), jasnozielony (łąki i pastwiska), zielony (lasy) i szary (nieużytki). Na mapie sygnatury obrazujące uprawy roślin, hodowlę zwierząt oraz powiększone sygnatury na wschodzie kraju, oznaczają wysokotowarową produkcję rolną. Na mapie przemysłu sygnatury kołowe przedstawiają ośrodki przemysłowe. Duże miasta to m.in. Donieck, Dniepropetrowsk, Odessa, Kijów i kilkanaście mniejszych. Przemysł elektromaszynowy, hutniczy, chemiczny są w prz

Ukraina – kraj surowcowy z zależnościami od Rosji

Surowce mineralne

Ukraina jest krajem bogatym w surowce mineralne. W Zagłębiu Donieckim eksploatowany jest węgiel kamienny (dawniej też brunatny), a w rejonie Krzywego Rogu – rudy żelaza. Ukraina zalicza się do światowej czołówki w wydobyciu tych dwóch surowców. Ponadto pozyskiwane są rudy manganu i uranu oraz niewielkie ilości ropy naftowej i gazu ziemnego.

Zależność od Rosji

Ukraina, podobnie jak Polska, uzależniona jest od dostaw rosyjskiej ropy i gazu. To powoduje problemy w polityce zagranicznej i może być czynnikiem destabilizującym sytuację gospodarczą kraju.

Przemysł

W przemyśle przetwórczym Ukrainy obecnie najlepiej rozwinięta jest branża spożywcza, która wykorzystuje wielką produkcję rolną. Dawniej wyraźnie dominował przemysł ciężki – elektromaszynowy (w tym samochodowy i AGD), chemiczny, energetyczny. Jednak po uzyskaniu niepodległości Ukraina nie poszła ścieżką szybkich zmian w gospodarce, co do dziś skutkuje znacznym opóźnieniem w rozwoju kraju.

Problemy z prywatyzacją

Przede wszystkim nie sprywatyzowano wielu zakładów przemysłowych, które pozostają w państwowych rękach i często działają w oparciu o przestarzałe technologie. W związku z tym nie mogą one konkurować na rynkach zagranicznych, a państwo musi do nich dopłacać. Produkcja przemysłowa znajduje zbyt niemal wyłącznie na rynku krajowym. Eksport ukraińskich towarów przetworzonych jest znikomy.

Konsekwencje dla gospodarki

Bilans handlu zagranicznego, który i tak od zawsze jest ujemny, ratują surowce mineralne i zboża. Sytuację pogarsza słabość ukraińskiej waluty (hrywny), która często traci na wartości. Ukraina jest krajem dużym, toteż trudno przeprowadzić w nim reformy gospodarcze prowadzące do lepszego rozwoju i większej stabilizacji ekonomicznej.

Polityka zagraniczna

Po uzyskaniu niepodległości wład

Ukraina podpisała umowę stowarzyszeniową z UE

W wrześniu 2014 roku Ukraina podpisała umowę stowarzyszeniową z Unią Europejską, która jednak weszła w życie tylko częściowo. Wszelkie kwestie gospodarcze zostały odłożone do 2016 roku, by Ukraina miała czas na przeprowadzenie koniecznych reform.

Przemysł energetyczny na Ukrainie

Energetyka atomowa

Ważnym działem ukraińskiego przemysłu pozostaje energetyka. W kraju działa m.in. kilka elektrowni atomowych wytwarzających blisko połowę całej produkcji energii elektrycznej.

Katastrofa w elektrowni jądrowej w Czarnobylu

Warto wiedzieć, że energetyka atomowa może być bardzo niebezpieczna. Przekonali się o tym mieszkańcy Ukrainy i innych krajów Europy (a nawet Azji, Ameryki Północnej i Afryki) w 1986 roku po awarii w elektrowni w Czarnobylu przy granicy ukraińsko-białoruskiej. Była to największa katastrofa w historii energetyki jądrowej. Przegrzany reaktor jądrowy radzieckiej produkcji przyczynił się do silnego wybuchu, który spowodował śmierć kilkudziesięciu osób. Do środowiska natychmiast przedostały się olbrzymie ilości substancji radioaktywnych, które prawdopodobnie zaszkodziły zdrowiu setek tysięcy ludzi. Radioaktywne chmury rozprzestrzeniły się na znaczne obszary półkuli północnej i do dziś dokładnie nie wiadomo, ilu ludzi faktycznie ucierpiało z powodu napromieniowania.

Mapy przedstawiające skażenie gleby cezem 137 i zasięg chmury radioaktywnej

Ilustracja zawiera mapę okolic Czarnobyla na Ukrainie z zaznaczonym kolorowymi plamami skażeniem gleby cezem 137. Od najciemniejszego w Czarnobylu do najjaśniejszego w promieniu trzystu kilometrów od miejsca katastrofy. Na drugiej mapie – mapie świata – zasięg chmury radioaktywnej w dniu wybuchu – w okolicach Czarnobyla i dziesięć dni później – północna, środkowa i wschodnia Azja oraz Grenlandia i północne krańce Ameryki Północnej.

Gospodarka Ukrainy

Ukraina to duży kraj na południu Europy Wschodniej, nad Morzem Czarnym i Azowskim. Kraj ten uzyskał niepodległość w 1991 roku po rozpadzie Związku Radzieckiego.

Charakterystyka krajobrazu i klimatu

Ukraina jest krajem nizinno-wyżynnym, ze stosunkowo niewielkimi obszarami górskimi w Karpatach i na Krymie. Prawie cały obszar kraju należy do zlewiska Morza Czarnego i Azowskiego. Największe rzeki to Dniepr, Prypeć, Dniestr, Boh, Desna. Na Ukrainie panuje klimat umiarkowany ciepły kontynentalny.

Cała wschodnia część Ukrainy pokryta jest bardzo urodzajnymi glebami czarnoziemnymi, które wytworzyły się na roślinności stepowej oraz skałach wapiennych i lessowych. Na Ukrainie jest bardzo mało lasów, gdyż na wschodzie roślinnością naturalną były trawiaste stepy, a na zachodzie większość lasów wykarczowano, by uzyskać ziemię rolną.

Gospodarka Ukrainy w porównaniu do Polski

Pozostawanie na uboczu wysokorozwiniętej, zachodnioeuropejskiej gospodarki skutkuje niskimi poziomem zamożności społeczeństwa, a to właśnie ta zamożność decyduje o rozwoju usług. PKB na 1 mieszkańca Ukrainy wynosi 1/3 tego, co w Polsce.

Ukraina ma korzystne położenie tranzytowe na szlakach łączących Rosję z resztą Europy. Czerpie więc pewne zyski z transportu drogowego, kolejowego, lotniczego i rurociągowego. Nieźle jest też rozwinięta żegluga śródlądowa na Dnieprze i na innych większych rzekach. Z kolei Odessa zalicza się do największych portów Morza Czarnego.

W ostatnich kilkunastu latach na ukraińskie wybrzeże Morza Czarnego, a zwłaszcza na Krym przyjeżdżało coraz więcej turystów zagranicznych. Jednak konflikt z Rosją zatrzymał i niemal zniweczył rozwój tego działu usług.

Zadania

Ćwiczenie 1

Wskazać nazwy państw graniczących z Ukrainą: Białoruś, Mołdawia, Polska, Federacja Rosyjska, Rumunia, Węgry, Republika Czeska, Gruzja.

Ćwiczenie 2

W którym roku Ukraina uzyskała niepodległość? 1991.

Ćwiczenie 3

Oceń, czy podane zdania są prawdziwe, czy fałszywe:

Obszar Ukrainy należy do zlewisk trzech mórz – Czarnego, Azowskiego i Bałtyckiego (Prawda)
Najdłuższą rzeką Ukrainy jest Dniestr (Fałsz)
Urodzajne czarnoziemy zajmują zachodnią połowę powierzchni Ukrainy (Prawda)
Czarnoziemy rozwinęły