Japonia to kraj leżący na wschodnich wybrzeżach Azji, składający się z czterech dużych wysp i blisko 4 tysięcy mniejszych wysepek. Powierzchnia kraju wynosi 377,9 tys. km2, co czyni go nieco większym od Polski. W Japonii mieszka ponad 126,5 miliona ludzi, czyli ponad trzykrotnie więcej niż w Polsce. Kraj ten jest trzecim mocarstwem gospodarczym na świecie.
Na zdjęciu widać bardzo gęstą, nowoczesną zabudowę miejską, która jest charakterystyczna dla tego kraju. Jednakże, na Ziemi, w miejscach stykania się płyt litosfery, występują zjawiska sejsmiczne oraz czynne wulkany. Trzęsienia ziemi i wybuchy podmorskich wulkanów są zagrożeniem dla mieszkańców Japonii. Kraj ten posiada także specyficzne typy klimatu.
Japonia posiada bogate środowisko przyrodnicze, jednakże istnieją w nim także zagrożenia i ograniczenia dla osadnictwa oraz rozwoju gospodarczego. Archipelag Wysp Japońskich ciągnie się łukiem o długości około 2,5 tys. km wzdłuż wschodniego wybrzeża Azji, z północnego-wschodu na południowy-zachód. Trzon tego archipelagu stanowią cztery duże wyspy: Hokkaido, Honsiu, Kiusiu i Sikoku, oddzielone od Azji Morzem Japońskim, a od zachodu oblewane wodami otwartego Oceanu Spokojnego.
Japonia – krajobraz i geologia
Archipelag Riukiu
Na południu Japonii znajduje się długi, złożony z drobnych wysepek archipelag Riukiu. Równolegle do wysp, na dnie oceanu, biegną podmorskie rowy oceaniczne o głębokości od 6 km do 10 km: Rów Japoński – 8412 m. p.p.m. oraz Rów Izu-Ogasawara – 9710 m. p.p.m.
Wyspy Kurylskie
Na północny wschód od wyspy Hokkaido rozciąga się archipelag Wysp Kurylskich, które w większości należą dziś do Federacji Rosyjskiej. Jednak Japonia domaga się zwrotu czterech z tych wysp leżących najbardziej na południu, co jest przyczyną sporu międzynarodowego. Z tego powodu Japonia i Rosja do dziś nie podpisały traktatu pokojowego po II wojnie światowej i w związku z tym formalnie nadal pozostają w stanie wojny.
Geologia Japonii
Wyspy Japońskie są wynurzonym grzbietem podmorskiego łańcucha górskiego, który powstał w wyniku zderzenia się płyt litosfery. Cały ten obszar jest więc aktywny sejsmicznie – występują w nim częste trzęsienia ziemi oraz znajdują się liczne czynne wulkany. Wiąże się to z położeniem archipelagu w „Ognistym Pierścieniu Pacyfiku”. W Japonii znajduje się 160 wulkanów, z których 46 przejawia stałą aktywność.
Wulkany Japonii
Najsłynniejszym wulkanem jest Fudżi o wysokości 3776 m n.p.m. będący jednocześnie najwyższym punktem w Japonii. Jego stożek jest symbolem kraju. W mapie hipsometrycznej Japonii, trójkątami oznaczono wulkany i podano ich wysokości.
Ukształtowanie powierzchni Japonii
W ukształtowaniu powierzchni Wysp Japońskich dominują tereny wyżynne i górzyste zajmujące ok. 85% obszaru państwa. Pasma górskie sięgające 2-3 tys. m n.p.m. biegną równolegle do osi głównych wysp. Aż 11 szczytów górskich przekracza 3 tys. m n.p.m. Niziny leżą w pasie przybrzeżnym oraz w obniżeniach między pasmami górskimi.
Zagrożenia sejsmiczne w Japonii
Japonia to kraj, który jest szczególnie narażony na trzęsienia ziemi. Rocznie notuje się tam około 5 tysięcy wstrząsów sejsmicznych. Najtragiczniejsze zdarzenie tego typu miało miejsce 1 września 1923 roku. Trzęsienie ziemi z sile 7,9 stopni w skali Richtera objęło równinę Kanto na wschodnim wybrzeżu wyspy Honsiu, powodując śmierć prawie 140 tysięcy ludzi. Innym tragicznym wydarzeniem był podmorski wstrząs sejsmiczny o sile 9 stopni w skali Richtera, który miał miejsce 11 marca 2011 roku. Spowodował on powstanie fali tsunami, która uderzając z ogromną siłą w północno-wschodnią część wyspy Honsiu, zniszczyła wiele miast i osiedli w regionie Tohoku. W wyniku tego zdarzenia zginęło 26 tysięcy ludzi, a straty materialne oszacowano na 210 miliardów dolarów USA.
Fale tsunami w Japonii
Fale tsunami są szczególnie niebezpieczne w strefie wybrzeży. Na oceanie mają one od 0,5 do 2 metrów wysokości, jednak w strefie wybrzeży na płytkich wodach spiętrzają się i uderzają z ogromną siłą, zalewając, niszcząc i przemieszczając obiekty znajdujące się w jej zasięgu.
Klimat Wysp Japońskich
Wyspy Japońskie cechuje bardzo zróżnicowany klimat, zależny od kilku czynników.
Położenie geograficzne i rozciągłość południkowa
Położenie w umiarkowanych szerokościach geograficznych oraz rozciągłość południkowa wpływają na klimat Wysp Japońskich.
Oddziaływanie prądów morskich
Na klimat Wysp Japońskich wpływają także prądy morskie. Zachodnie wybrzeża Japonii opływa prąd Czuszimski, będący odnogą ciepłego prądu Kuro Siwo, natomiast wschodnie wybrzeża Hokkaido i Honsiu są pod wpływem chłodnego prądu Oja Siwo.
Klimat monsunowy
W Japonii występuje monsunowa odmiana klimatu, która modyfikuje strefowe typy klimatu. Północna część Wysp Japońskich od 38°N obejmuje klim
Środowisko naturalne Japonii
Japonia to archipelag leżący na wschodnich wybrzeżach Azji, który składa się z ponad 6 tysięcy wysp. Obszar wokół archipelagu i same wyspy są terenem sejsmicznym z czynnymi wulkanami na lądzie i na dnie oceanu.
Warunki klimatyczne
Część środkowa i północna Wysp Japońskich jest wyraźnie cieplejsza latem. W części południowej przez cały rok jest ciepło i gorąco. W całej Japonii występują wysokie opady – średnia roczna suma wynosi 1858 mm – co jest związane z wyspiarskim położeniem kraju. W okresie od lipca do października występują tajfuny – silne wiatry z obfitymi opadami. Tajfuny – po chińsku: ‘wielki wiatr’ – powstają nad Oceanem Spokojnym na zachód od Filipin i nad Morzem Południowochińskim w okresie zmiany monsunów (letniego na zimowy). Prędkość wiatru dochodzi wówczas do 200 km/h. Rocznie występuje średnio 20 tajfunów o huraganowej sile, które wywołują na morzu potężne fale. Silny wiatr i obfite opady wyrządzają duże szkody, tak więc każde nadejście tajfunu jest zapowiadane w środkach przekazu.
Krajobraz i roślinność
Wnętrze wysp zajmują wysokie góry i wyżyny, a niziny zajmują tylko 15% powierzchni w strefie wybrzeży narażonych na uderzenie tsunami. Ważnym elementem środowiska naturalnego, który sprzyjał osadnictwu na Wyspach Japońskich, była doskonale rozwinięta linia brzegowa.
Historia i kultura
Na Wyspach Japońskich już ok. III tysiąclecia p.n.e. uprawiano ziemię. Od V wieku naszej ery istnieje silne państwo, które wytworzyło specyficzną kulturę, sztukę i obyczaje. Do połowy XIX wieku Japonia była ludnym krajem zamkniętym dla cudzoziemców.
Porządkowanie nazw Wysp Japońskich
Kolejność od północy do południa:
- Hokkaido
- Honshu
- Shikoku
- Kyushu
Geografia Japonii
Położenie geograficzne
Japonia składa się z czterech głównych wysp: Hokkaido, Honsiu, Kiusiu i Sikoku. Od zachodu Wyspy Japońskie od Azji oddzielają wody Morza Japońskiego, a od wschodu oblewają je wody Oceanu Spokojnego. Natomiast od północnego wschodu Wyspy Japońskie od Azji oddziela Morze Wschodniochińskie.
Naturalne zagrożenia w Japonii
Wyspy Japońskie są obszarem, który nawiedzają naturalne żywioły. Występują tam często trzęsienia ziemi, fale tsunami oraz tajfuny. Natomiast letnia długotrwała susza nie jest zagrożeniem, które występuje na obszarze archipelagu Wysp Japońskich.
Japonia – silne państwo o jednolitej narodowości
Charakterystyka kraju
Japonia to kraj wyspiarski położony na obszarze górzystym, którego mieszkańcy od lat tworzą silne państwo będące potęgą gospodarczą. Obecnie w kraju mieszka 126,5 mln ludzi, co stanowi jedenasty co do liczby ludności naród na świecie. Japończycy stanowią 98,5% ogółu ludności. Średnia gęstość zaludnienia wynosi 335 osób na 1 km2. Rzeczywiste rozmieszczenie ludności jest nierównomierne i zależy głównie od rzeźby terenu i historycznych uwarunkowań związanych z osadnictwem.
Megalopolis w Japonii
Największe skupisko ludności w Japonii, zwane Megalopolis, rozciąga się w południowej części wyspy Honsiu, od Niziny Kanto, na której leży Tokio – stolica kraju, aż po północną część wyspy Kiusiu. W tym pasie znajduje się 12 japońskich miast liczących więcej niż 1 mln mieszkańców. Tworzą one aglomeracje miejsko-przemysłowe, w których żyje ok. 65 mln ludzi, a gęstość zaludnienia przekracza w niektórych obszarach 200 osób na km2. Rozmieszczenie miast milionowych i pas Megalopolis przedstawia mapa poniżej:
Ludność w Japonii
Ludność miejska od lat dominuje na obszarze Japonii. Według najnowszych danych w miastach mieszka aż 93,5% Japończyków. Piramida wieku, przedstawiona poniżej, pokazuje, że ludzie w wieku 0-19 lat stanowią najmniej liczną grupę Japończyków:
Piramida wieku w Japonii
Warto zauważyć, że w Japonii bardzo ważne jest kwestionowanie wieku. Dziecko rodzi się z wiekiem 1 roku i wiek każdego mieszkańca jest liczony nie od dnia urodzenia, a od 1 stycznia.
Starzejące się społeczeństwo Japonii
Według ilustracji diagramu słupkowego, w roku 2013, wszystkie grupy starsze społeczeństwa japońskiego były liczniejsze niż grupa osób w wieku poniżej 15 lat. Udział ludności w wieku powyżej 60 lat był wyższy niż 12% ogółu społeczeństwa, co oznacza, że społeczeństwo Japonii weszło w fazę starości demograficznej.
Przyczyny starzenia się japońskiego społeczeństwa
Główną przyczyną starzenia się społeczeństwa japońskiego jest wydłużenie średniej długości życia, która wynosi obecnie 88,3 lat dla kobiet i 81,4 lat dla mężczyzn, co należy do jednych z najwyższych wartości na świecie. Drugą przyczyną jest mała liczba urodzeń wynikająca z pracoholizmu i konsumpcyjnego stylu życia młodych Japończyków, który ogranicza chęci do tworzenia stałych związków, zakładania rodzin i posiadania dzieci.
Wysoka zabudowa w centrach miast
Trzęsienia ziemi uniemożliwiały dawniej wznoszenie wysokich budowli w Japonii, a do 1961 roku obowiązywał zakaz wznoszenia budynków wyższych niż 31 m. Obecnie, dzięki nowym technologiom i wysokiemu poziomowi techniki, możliwe jest wznoszenie budynków o wysokości do 200 m, co spowodowało powstanie wysokiej zabudowy w centrach wielkich miast i nowo budowanych dzielnicach na ich obrzeżach.
Rozwój gospodarczy Japonii
Japonia po ogromnych stratach spowodowanych udziałem w II wojnie światowej szybko odbudowała większość gałęzi swej gospodarki. Okres wielkiego rozwoju Japonii rozpoczęty w latach 50. XX wieku nazywany był „cudem gospodarczym”.
Gospodarka Japonii
Gospodarka Japonii rozwija się bardzo szybko, a jej sukces jest związany z tradycyjnymi postawami społeczeństwa japońskiego oraz dziedzictwem kulturowym.
Tradycyjne postawy społeczeństwa japońskiego
Wysoka sumienność, zdyscyplinowanie, przywiązanie do miejsca pracy oraz system dożywotniego zatrudnienia są ważnymi cechami, które przyczyniły się do szybkiego rozwoju gospodarki Japonii. Wysokie kwalifikacje zawodowe pracowników są także ważne dla osiągnięcia sukcesu.
Dziedzictwo kulturowe Japonii
Cechy dziedzictwa kulturowego Japonii, takie jak kult wiedzy i przestrzeganie rycerskich tradycji kodeksu honorowego, również odegrały kluczową rolę w rozwoju gospodarki Japonii.
Rolnictwo w Japonii
Wysoko rozwinięte państwo oraz czynniki społeczno-kulturowe przyczyniają się do wysokiego poziomu gospodarki rolnej w Japonii, pomimo niewielkiej powierzchni użytków rolnych. Użytki rolne zajmują tylko 12,6% powierzchni kraju, a na 1 mieszkańca przypada zaledwie 0,04 ha gruntów ornych (na świecie na 1 mieszkańca przypada 0,72 ha, w Polsce 0,3 ha). Mimo to, własna produkcja rolnicza zaspokaja ok. 80% potrzeb żywnościowych ludności Japonii.
Czynniki intensyfikujące rolnictwo
Kluczowe czynniki intensyfikujące rolnictwo w Japonii to:
- wysoki poziom mechanizacji wszelkich prac polowych
- stosowanie dużych dawek nawozów mineralnych
- masowe używanie środków ochrony roślin
- stosowanie wysokiej jakości materiału siewnego
- wysoki poziom wykształcenia rolników – ok. 1/3 pracujących w tym dziale gospodarki ma co najmniej średnie wykształcenie
Najważniejsze uprawy
Najważniejszą uprawą w Japonii jest ryż. Mimo że powierzchnia zasiewów jest niewielka, to Japonia zajmuje drugie miejsce na świecie w zbiorach ryżu, gdyż plony z 1 ha należą do najwyższych na świecie, np. 67,3 dt w 2013 roku przy średniej światowej na poziomie 45 dt. Japońskie rolnictwo zajmuje też wysoką pozycję w produkcji herbaty (10. miejsce na świecie), a także warzyw i owoców.
Rybołówstwo i gospodarka rybacka
Wyspiarskie położenie Japonii umożliwia korzystanie z wód mórz i oceanów jako źródła żywności. Rybołówstwo, gospodarka rybacka i uprawy morskie są doskonale rozwinięte. Japonia zajmuje szóste miejsce na świecie w połowach ryb morskich, a każdy Japończyk spożywa średnio 31,2 kg owoców morza rocznie.
Wysoka intensywność i produktywność, ale potrzeba importu
Rolnictwo Japonii cechuje się wysoką intensywnością i produktywnością. Niemniej
Japonia jako mocarstwo gospodarcze
Japonia, pomimo braku znaczących zasobów surowców mineralnych, jest jednym z największych graczy na rynku światowym. Do 2008 roku zajmowała 2. miejsce pod względem wielkości produktu krajowego brutto (PKB), obecnie zajmuje 3. miejsce na świecie po USA i Chinach.
Udział Japonii w produkcji towarów przemysłowych
Tabela 1 przedstawia udział Japonii w produkcji wybranych towarów przemysłowych oraz jej miejsce na świecie w tym sektorze.
| Towary przemysłowe | Wielkość produkcji | Udział w świecie | Miejsce na świecie |
|---|---|---|---|
| energia elektryczna | 963,0 TWh | 4,3% | 5 |
| stal surowa | 110 mln 595 tys. ton | 6,9% | 2 |
| miedź rafinowana | 1 mln 468 tys. ton | 7,0% | 3 |
| aluminium wtórne* | 1 mln 1 tys. ton | 11,9% | 2 |
| samochody osobowe | 8 mln 189 tys. sztuk | 12,5% | 2 |
* 2010 r. Źródła: British Geological Survey, World Mineral Production 2009-2013; International Organization of Motor Vehicle Manufacturers; Rocznik Statystyki Międzynarodowej GUS 2012
Rozwój gospodarczy Japonii
Motorem rozwoju gospodarczego Japonii był przemysł ciężki. W latach 30. XX wieku rozbudowano przemysł hutniczy, który do dzisiaj utrzymuje czołową pozycję w świecie. Po krótkim okresie okupacji Japonii przez Stany Zjednoczone po II wojnie światowej zrestrukturyzowano przemysł. Na wielką skalę wykorzystano zagraniczne technologie i licencje, dążąc do zróżnicowania struktury przemysłu i zlikwidowania luki technologicznej, jaka dzieliła
Zapotrzebowanie na energię elektryczną w Japonii
Wzrost zapotrzebowania na energię elektryczną w Japonii wymusił budowę elektrowni atomowych, które działają od początku lat 70. XX wieku. Jednak po katastrofie elektrowni w Fukushimie w 2011 roku, wywołanej falami tsunami, znacznie ograniczono produkcję w elektrowniach jądrowych. Obecnie, Japonia zwiększa wykorzystanie odnawialnych źródeł energii – wiatru, słońca, wód płynących czy geotermalnych, z których wytwarza się około 12% całkowitej produkcji energii elektrycznej.
Produkcja energii elektrycznej w Japonii
Według diagramu przedstawiającego produkcję energii elektrycznej w Japonii w 2008 roku, elektrownie cieplne stanowiły około 70%, elektrownie wodne poniżej 10%, elektrownie jądrowe około 17%, a pozostałe około 3%.
Główne okręgi przemysłowe w Japonii
Największym skupieniem przemysłu w Japonii, w którym znajdują się główne okręgi przemysłowe, jest pas Megalopolis. Największym okręgiem jest okręg Tokio-Jokohama-Chiba, pozostałe trzy to okręg Nagoja, okręg Osaka-Kobe-Kioto i leżący na wyspie Kiusiu okręg Kitakiusiu-Fukuoka.
Miasta nauki w Japonii
Od początku lat 60. XX wieku w Japonii rozpoczęto budowę tzw. „miast nauki”, które dziś nazywa się technopoliami. Pierwszym takim miastem była Tsukuba zlokalizowana pod Tokio. Dotychczas powstało w Japonii 18 równomiernie rozmieszczonych „miast nauki”, w których współpracują naukowcy i przedstawiciele przemysłu. Zajmują się oni różnorodnymi zagadnieniami: inżynierią mechaniczną, robotyką, biokomputerami, automatyzacją produkcji czy biotechnologią, dążąc do udoskonalenia technologii już istniejących i zastosowania ich na szeroką skalę w przemyśle.
Handel zagraniczny Japonii
Charakterystyka handlu zagranicznego Japonii
Zgodnie z przedstawionym diagramem, Japonia jest krajem, który głównie kupuje surowce i żywność, natomiast sprzedaje wysoko przetworzone maszyny, sprzęt transportowy i produkty przemysłowe. To pozwala na uzyskiwanie dodatniego salda obrotów w handlu zagranicznym. W ostatnich latach jednak bilans ten wykazuje przewagę importu nad eksportem, ze względu na to, że produkty japońskie są stosunkowo drogie i coraz trudniej jest im konkurować na światowych rynkach, na przykład z tańszymi produktami chińskimi.
Najważniejszymi partnerami handlowymi Japonii – zarówno w imporcie, jak i eksporcie – są Chiny (ok. 20% całości obrotów), Stany Zjednoczone i Korea Południowa. Surowce, głównie ropę naftową, Japonia importuje z państw znad Zatoki Perskiej – Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Ważnymi krajami prowadzącymi handel z Japonią są też państwa Azji Południowo-Wschodniej – Singapur, Tajlandia, Malezja, Indonezja.
Wpływ koncernów na gospodarkę japońską
W gospodarce japońskiej istotną rolę odgrywają wielkie koncerny mające swoje zakłady zarówno w kraju, jak i za granicą. Do najważniejszych należą koncerny produkujące samochody: Nissan Motors, Toyota Motor Corporation, Honda Motor, Suzuki Motor Corporation, a także inne koncerny przemysłowe – Nippon Steel Corporation, Sony Corporation, Hitachi Ltd., Seiko Epson Corporation, Mitsubishi Heavy Industries. Oprócz wielkich i nowoczesnych przedsiębiorstw ważną funkcję spełniają średnie i małe, często rodzinne firmy współpracujące z dużymi koncernami. Szacuje się, że dostarczają one ok. 60% wartości produkcji przemysłowej.
Japonia – rozwój gospodarczy i wyzwania surowcowe
Rozwiązanie problemu braku surowców mineralnych
Japonia, mimo braku własnych zasobów surowców mineralnych, rozwija swoją gospodarkę przemysłową. Rozwiązaniem tego problemu było koncentrowanie się na zaawansowanych technologiach, innowacyjności, a także na importowaniu surowców z innych krajów.
Czynniki społeczno-kulturowe wpływające na rozwój gospodarczy
Czynniki społeczno-kulturowe odegrały kluczową rolę w rozwoju gospodarczym Japonii. Do najważniejszych czynników należą:
- System edukacyjny
- Kultura pracy
- Wartości społeczne, takie jak lojalność, dyscyplina i poszanowanie dla hierarchii
- Innowacyjność i zaangażowanie w badania naukowe i technologiczne
Znaczenie handlu zagranicznego
Handel zagraniczny jest niezwykle ważny dla Japonii, ponieważ kraj ten jest zależny od importu surowców mineralnych oraz eksportu swoich produktów przemysłowych. Handel zagraniczny zapewnia Japonii dostęp do surowców mineralnych i technologii, a także sprzyja rozwojowi przemysłu i zwiększa zatrudnienie.
Najważniejsze gałęzie gospodarki Japonii
Japonia jest jednym z najbardziej rozwiniętych gospodarczo krajów na świecie, a przemysł odgrywa kluczową rolę w jej gospodarce. Poniżej przedstawiono najważniejsze gałęzie gospodarki japońskiej.
Przemysł
Japoński przemysł przetwórczy jest jednym z najbardziej rozwiniętych na świecie. Wśród najważniejszych sektorów przemysłowych wyróżnić można przemysł elektroniczny, motoryzacyjny i stoczniowy. Japonia jest jednym z największych producentów samochodów, a także ma wiodącą pozycję na rynku sprzętu elektronicznego, takiego jak smartfony, tablety i laptopy. W przemyśle stoczniowym Japonia ma również wiele doświadczenia i umiejętności.
Handel zagraniczny
Japonia ma bardzo rozwinięty sektor handlu zagranicznego. Warto zauważyć, że Japonia posiada mało surowców mineralnych, dlatego wiele produktów musi być importowanych. W wyniku tego Japonia eksportuje duże ilości wyprodukowanych dóbr, takich jak elektronika, samochody, a także maszyny i urządzenia przemysłowe.
Inne sektory
Inne ważne sektory gospodarki japońskiej to górnictwo, hodowla bydła, rybołówstwo, transport morski, leśnictwo i uprawa ziemniaków. Japonia jest jednym z największych producentów i eksporterów elektroniki, ale też ma wiodącą pozycję na rynku samochodów, a także w przemyśle stoczniowym. Rybołówstwo i transport morski są również ważnymi sektorami gospodarki Japonii, ze względu na położenie kraju i dostępność bogatych zasobów morskich. Ponadto, Japonia jest jednym z największych importerów ropy naftowej, ponieważ nie ma wystarczających zasobów krajowych, aby zaspokoić swoje potrzeby energetyczne.
ty oglądasz: Japonia cechy środowiska przyrodniczego. Nowoczesna gospodarka
Mamy nadzieję, że niniejszy artykuł dostarczył Państwu potrzebnych informacji.
